Het immuunsysteem boosten, versterken of simpelweg ervoor zorgen dat het zo goed mogelijk werkt, doen we door de juiste voedingsstoffen te eten, voldoende te bewegen en de nodige ontspanning in te lassen. Het klinkt heel logisch, maar is niet altijd even gemakkelijk toe te passen in onze hectische wereld.
Ons immuunsysteem is een van de grootste cadeaus van moeder natuur, maar we zouden het moeten trainen en voeden. Matig intensief sporten kan het immuunsysteem flink oppeppen, door te wandelen, fietsen, skaten, zwemmen, … zonder het lichaam te overbelasten. Stress en slecht slapen zijn nadelig voor de immuniteit. Daarom proberen we zo positief mogelijk in het leven staan. Maar hoe zit het met de voeding voor het immuunsysteem?
Dagelijkse aanvoer van vitaminen en mineralen
Het is intussen goed bestudeerd én erkend dat bepaalde vitaminen (D, B6, B12, foliumzuur, A, C, E) en mineralen (zink, selenium, ijzer, koper, magnesium) het immuunsysteem beter laten werken.1,2
• De vitaminen D, B6, B12, foliumzuur, A, C en E spelen naast zink en ijzer een rol in het versterken van de fysieke barrières tegen virussen, bacteriën, schimmels, parasieten… denk hierbij aan de huid, het maagdarmslijmvlies en het longslijmvlies.1
• Bij een eerste contact met een ziekteverwekker zijn er witte bloedcellen (= immuuncellen zoals macrofagen, neutrofielen, NK-cellen, dendritische cellen) die altijd onmiddellijk in actie treden. Ze behoren tot het aangeboren immuunsysteem. Macrofagen en neutrofielen ruimen geïnfecteerde cellen op. NK-cellen (Natural Killer cellen) dragen pakketjes met dodende stoffen met zich mee om viraal geïnfecteerde cellen een dodelijke injectie te geven. Dendritische cellen zijn allrounders die onder meer het verworven immuunsysteem alert maken op de aanwezigheid van ziekteverwekkers. Om al deze cellen goed hun werk te laten doen en vlot met elkaar te laten communiceren zijn de vitaminen D, B6, B12, foliumzuur, A, C, E, zink, selenium, ijzer, koper en magnesium van groot belang.1
• De witte bloedcellen (B-lymfocyten, T-lymfocyten) die trager op gang komen, behoren tot het verworven immuunsysteem. Ze zijn elk apart voorzien van een eigen radar waarmee ze het hele lichaam afspeuren naar een specifieke indringer. Ze reageren enkel op die indringer (bijv. met antistoffen), en zullen vooral bij een tweede contact explosief in actie treden. Er worden geheugencellen ontwikkeld of verworven. Ook voor de communicatie en normale werking van déze witte bloedcellen zijn de vitaminen D, B6, B12, foliumzuur, A, C, E, zink, selenium, ijzer, koper en magnesium essentieel.1
In deze coronatijd toegeven aan “emo”-eten is daarom niet zo’n goed idee. Uit verveling of voor de gezelligheid slaan veel mensen aan het bakken en eten ze veel lege calorieën, rijk aan vet en suiker maar arm aan vitaminen en mineralen. Net nu het immuunsysteem heel wat ondersteuning tegen het virus nodig heeft! Wanneer men tekortschiet in het samenstellen van een gevarieerde en evenwichtige voeding, dan kan een dagelijkse Multi met vitaminen en mineralen een oplossing zijn. In principe ook om de respons van een vaccinatie te ondersteunen.
Trio van vitamine C, vitamine D en zink
Micronutriënten die extra aandacht verdienen zijn vitamine C, vitamine D en zink. Bij extreme vermoeidheid, intensieve fysieke activiteit, een oudere leeftijd of stress is het immuunsysteem zwakker en ontstaat een sterk verhoogde behoefte aan deze voedingsstoffen. Voor dit trio bestaat de hoogste bewijslast dat ze via hun rol in het immuunsysteem de risico’s op een infectie helpen verminderen.1
Zo achterhaalden wetenschappers na analyse van 25 placebogecontroleerde studies bij ruim 10 000 deelnemers dat een frequente inname (dagelijks of wekelijks) van vitamine D aanleiding gaf tot 70% minder acute luchtweginfecties bij mensen met een duidelijk vitamine D-tekort. Extreem hoge bolusdoses die om de maand of om de 3 maanden werden gegeven, waren niet doeltreffend.3 Vitamine D laat diverse immuuncellen beter werken zonder dat ze overreageren tot heftige ontstekingsreacties. Tot 75 μg/dag is een veilige dosering, behalve voor kinderen jonger dan 11 jaar voor wie 20 à 25 μg/dag als hoogste suppletiegrens gehanteerd wordt.4
Suppletie met vitamine C helpt de duur en ernst van bovenste luchtweginfecties, zoals een verkoudheid, verminderen en werkt preventief bij mensen onder zware fysieke stress. Preventief worden doses van ongeveer 200 mg/dag geopperd. Tijdens een infectieperiode gaan de recente aanbevelingen eerder richting 1000 mg/d, om de normale bloedspiegel van vitamine C te herstellen.2
Ook een suppletie met zink is nuttig in de bescherming tegen bovenste luchtweginfecties. Zink is van groot belang voor de integriteit van het longslijmvlies, als barrière tegen virussen. Bovendien verhindert zink de vermenigvuldiging van virussen, ook bij Covid-19. De Hoge Gezondheidsraad van België erkent dat een niet onaanzienlijk deel van de Belgische bevolking een tekort aan zink heeft. Dit tekort is meer uitgesproken bij kinderen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, bij lage inkomens, ouderen en vegetariërs met een weinig gevarieerd dieet. Volgens het Europese voedselagentschap (EFSA) mogen volwassenen tot 25 mg zink per dag gebruiken.5
Tot slot: polysachariden prikkelen basis-immuniteit
Meer en meer wetenschappelijk onderzoek bevestigt het traditionele gebruik van plantaardige stoffen om de immuniteit te moduleren. Heel vaak zijn dit polysachariden (bijv. bètaglucanen uit bakkersgist of polysachariden uit Echinacea). Deze stoffen beïnvloeden de werking van het immuunsysteem op het niveau van de cytokines. Cytokines zijn de boodschapperstoffen van het complexe immuunsysteem.6,7
Vitamine D-tekort geassocieerd met ernst van coronasymptomen
Onderzoek aan het ziekenhuis AZ Delta in Roeselare toonde een duidelijk oorzakelijk verband tussen een gebrek aan vitamine D bij opname in het ziekenhuis en het krijgen van een ernstige longziekte en overlijden door Covid 19.
Voor deze studie werden 186 patiënten onderzocht, ze waren opgenomen met ernstige ademhalingsproblemen door covid-19. Van deze patiënten had 59% een duidelijk vitamine D-tekort. Hoe groter het tekort, des te ernstiger waren hun longproblemen.
Vitamine D verhoogt de weerstand en zorgt ervoor dat het immuunsysteem niet gaat overreageren door de cytokinestorm die aan de basis ligt van ernstige vormen van Covid-19 te onderdrukken.
De onderzoekers voegen er nog aan toe dat retrospectief epidemiologisch onderzoek in Israël en de Verenigde Staten bij inmiddels duizenden personen een duidelijk verband toonde tussen het hebben van een lage vitamine D-status en het afleggen van een positieve coronatest.
Conclusie:
Vitamine D speelt een rol in de mate waarin ons lichaam tegen corona bestand is.
Meer ‘actieve’ vitamine D dankzij betere darmgezondheid
Het microbioom in de dikke darm (of kortweg darmflora) heeft een grote invloed op de bruikbaarheid van vitamine D in het lichaam. Dit werd ontdekt in een onderzoek bij 567 oudere mannen.
Van de deelnemers werden ontlastingsmonsters geanalyseerd om een idee te krijgen van de samenstelling van hun microbioom. Tegelijkertijd werden verschillende vitamine D-metabolieten bepaald in hun serum.
Mannen met een hogere bloedspiegel van de actieve vitamine D-metaboliet vertoonden een meer diverse en gunstiger samenstelling van hun microbioom. Hun microbioom had een groter aandeel van bacteriën die het korteketenvetzuur butyraat produceren. Butyraat is een nuttig vetzuur dat het darmslijmvlies gezond helpt houden.
Conclusie:
De mate waarin het lichaam in staat is om vitamine D om te zetten naar actieve (bruikbare) vitamine D hangt mee af van de gezondheid van de bacteriën in onze darmen. Een betere darmgezondheid optimaliseert het vermogen van het lichaam om de vitamine D uit een supplement goed te gebruiken.8 Dit opent perspectieven voor gelijktijdig gebruik van butyraat producerende probiotica zoals het sporeprobioticum Bacillus coagulans.9
Bronnen
• Gombart AF, Pierre A, Maggini S. A Review of Micronutrients and the Immune System–Working in Harmony to Reduce the Risk of Infection. Nutrients 2020; 12:236.
• Calder PC, Carr AC, Gombart AF, Eggersdorfer M. Optimal Nutritional Status for a Well-Functioning Immune System Is an Important Factor to Protect against Viral Infections. Nutrients 2020; 12:1181.
• Martineau AR, Jolliffe DA, Hooper RL et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ 2017; 356:i6583.
• EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the Tolerable Upper Intake Level of vitamin D. EFSA Journal 2012; 10(7):2813.
• Hoge Gezondheidsraad. Vitamine D, zink en Covid-19. Brussel: HGR; 2021. Advies nr. 9620.
• Dharsono T, Rudnicka K, Wilhelm M, Schoen C. Effects of Yeast (1,3)-(1,6)-Beta-Glucan on Severity of Upper Respiratory Tract Infections: A Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Study in Healthy Subjects. J Am Coll Nutr 2019; 38(1):40-50.
• Ferreira SS, Passos CP, Madureira P, Vilanova M, Coimbra MA. Structure–function relationships of immunostimulatory polysaccharides: A review. Carbohydrate Polymers 2015; 132:378–96.
• De Smet D, De Smet K, Herroelen P, Gryspeerdt S, Martens GA. Serum 25(OH)D Level on Hospital Admission Associated With COVID-19 Stage and Mortality. Am J Clin Pathol 2021; 155(3):381-88.
• Thomas RL, Jiang L, Adams J, Xu ZZ, Shen J, Janssen S, Ackermann G, Vanderschueren D, Pauwels S, Knight R, Orwoll ES, Cadeau DM. Vitamin D metabolites and the gut microbiome in older men. Nature Comm 2020; 11:5997.
• Cao J, Yu Z, Liu W, Zhao J, Zhang H, Zhai Q, Chen W. Probiotic characteristics of Bacillus coagulans and associated implications for human health and diseases. J Funct Foods 2020; 64:103643.
